Bức xạ, hay phát xạ, là sự lan tỏa hoặc truyền dẫn năng lượng dưới dạng sóng hoặc hạt phân tử qua không gian hoặc thông qua môi trường dẫn. Thực tế đã cho thấy bức xạ ion hóa không chỉ hữu ích cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh mà còn có hại cho các mô của con người. Từ những nghiên cứu ban đầu về tia X và khoáng chất phòng xạ, người ta đã công nhận ngay rằng việc tiêp xúc với mức độ bức xạ cao có thể gây ra tổn thương lâm sàng cho cho các mô của cơ thể con người. Ngoài ra nghiên cứu dịch tễ học trong một thời gian dài trên quần thể bị phơi nhiễm phóng xạ, đặc biệt là những người sống sót sau vụ ném bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagasaki ở Nhật Bản năm 1945, đã chứng minh rằng tiếp xúc với phóng xạ cũng có khả năng gây ra các hiệu ứng muộn như phát sinh bệnh ung thư hoặc bệnh di truyền cho thế hệ con cháu.
Tuy nhiên bức xạ ion hóa và các chất phóng xạ là các đặc tính tự nhiên và vĩnh viễn của môi trường, do đó các rủi ro liên quan đến chiếu xạ chỉ có thể được hạn chế chứ không thể loại bỏ hoàn toàn. Ngoài ra, việc sử dụng bức xạ do con người tạo ra hiện đang phổ biến. Các nguồn bức xạ ion hóa rất cần thiếu cho chăm sóc sức khỏe hiện đại: Vật tư y tế dùng một lần được khử trùng bằng bức xạ cường độ cao là yếu tố quan trọng để chống lại bệnh tật; X-quang và y học hạt nhân là một công cụ chẩn đoán bệnh quan trọng; Xạ trị thường là một phần của liệu pháp điều trị các khối u ác tính. Các ứng dụng của bức xạ ion hóa cũng đang ngày càng phát triển trong công nghiệp, nông nghiệp, y học và nhiều lĩnh vực công nghiệp và nghiên cứu khác, mang lại lợi ích cho nhân loại.
Sự chấp nhận của xã hội đối với những rủi ro liên quan đến bức xạ dựa trên điều kiện về lợi ích thu được từ việc sử dụng bức xạ. Tuy nhiên, các rủi ro phải được hạn chế. Do đó, điều cần thiết là các hoạt động gây ra chiếu xạ phải được kiểm soát theo các tiêu chuẩn an toàn nhất định để bảo vệ các cá nhân bị chiếu xạ. Có thể là do tính chất nghề nghiệp hoặc mục đích chẩn đoán, điều trị y tế.
Vậy, nên sử dụng bức xạ ion hóa như thế nào để an toàn cho sức khỏe con người ? Thư viện Tổng hợp tỉnh trân trọng giới thiệu cuốn sách “An toàn bức xạ – những điều cần biết” của tác giả Lê Quang Hiệp làm chủ biên, được Nhà xuất bản Khoa học và kỹ thuật phát hành năm 2021.
Ấn phẩm nhằm cung cấp cho người đọc các kiến thức cơ bản về bức xạ ion hóa, các mối nguy hại đối với sức khỏe con người do tiếp xúc với bức xạ ion hóa và các nguyên tắc đảm bảo an toàn bức xạ. Hy vọng rằng với các kiến thức này người đọc sẽ có cái nhìn đúng đắn với các hoạt động ứng dụng bức xạ ion hóa trong đời sống và biết tự bảo vệ mình, báo vệ cộng đồng, bảo vệ môi trường khỏi các ảnh hưởng có hại từ bức xạ ion hóa.
Minh Nghìn
