Lê Hữu Trác (còn có tên là Lê Hữu Huân), sinh ngày 10 tháng 11 năm 1724, mất vào ngày Rằm tháng Giêng năm Tân Hợi (1791), tại làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay là xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên). Cuộc đời ông phần nhiều gắn bó với quê mẹ thôn Bàu Thượng, xã Tĩnh Diệm, huyện Hương Sơn, phủ Đức Quang, trấn Nghệ An (nay là xã Quang Diệm, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh). Ông là con thứ 7 của tiến sĩ Lê Hữu Mưu (1675 – 1739) và phu nhân Bùi Thị Thưởng.
Với trí tuệ uyên bác về y học, ông đã nhanh chóng nâng tầm về y đức, y lý, y thuật và dược học đương thời lên tầm cao mới, thành học thuật kinh điển với phương châm “Nam dược trị Nam nhân”. Trí tuệ uyên bác của ông đã tạo ra những chuẩn mực đạo đức cho ngành y, trong đó có “Chín điều Y huấn cách ngôn” của đông y.
Trong suốt cuộc đời làm thuốc, Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác đã đúc kết tinh hoa của y học nhân loại và y dược cổ truyền Việt Nam. Ông đã để lại cho đời sau một bộ sách đồ sộ quý giá là bộ “Hải Thượng Lãn Ông y tông tâm lĩnh” và nhiều tác phẩm khác liên quan đến y học, văn học… Di sản của ông để lại vẫn còn nguyên giá trị và được các thế hệ ngành Y tế Việt Nam kế thừa, sử dụng, nhằm góp phần vào công cuộc chăm sóc sức khỏe nhân dân.
Cuốn sách “Thượng kinh ký sự” của Hải Thượng Lãn Ông do Bùi Hạnh Cẩn dịch, Nhà xuất bản Hội Nhà văn năm 2020. Thượng kinh ký sự là tác phẩm hay, lời văn giản dị, cung cấp cho người đọc rất nhiều hiểu biết về Hà Nội thời Lê – Mac. Cuốn sách được dịch toàn văn và nhiều bài thơ của Lãn Ông viết sau này, cung cấp khá nhiều thông tin bổ ích cho độc giả.
Cuốn sách “Khải yếu tác phẩm Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh Của Hải Thượng Lãn Ông” do GS. Nguyễn Văn Thang biên soạn, Nhà xuất bản Y học ấn hành năm 2014, là cuốn sách khá nổi tiếng của Lãn Ông, góp phần to lớn xây dựng nền Y học dân tộc nước nhà. Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh là một pho sách đồ sộ gồm 26 tập, 66 quyển, được coi là bách khoa tùng thư về Đông y với nội dung bao quát hầu hết các lĩnh vực của Y học cổ truyền phương Đông, như: Triết học, Y lý, Vận khí, Bệnh học, Chẩn đoán, Điều trị, Dưỡng sinh, Phòng bệnh, Dược học, Phương tễ, Dinh dưỡng,…
Cuộc đời của Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác là hình ảnh cao đẹp của người thầy thuốc với kiến thức uyên thâm, với tinh thần trách nhiệm cao cả trong nghề nghiệp, lòng nhẫn nại, tận tâm, đức hy sinh và lòng thương yêu người bệnh vô bờ bến. Ông xứng đáng là người đã dựng “ngọn cờ đỏ thắm” trong nền Y học nước nhà, là tấm gương sáng chói về y đức, y đạo, y thuật cho đời sau noi theo. Lê Hữu Trác đã được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO) vinh danh là “Danh nhân văn hóa và sự kiện lịch sử niên khóa 2024 – 2025”.
Hai tác phẩm “Thượng kinh ký sự” và “Khải yếu tác phẩm Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh Của Hải Thượng Lãn Ông” được xem là tài liệu có giá trị, rất hữu ích để độc giả đón đọc./.
Minh Tuấn
